Phật Học Ngụ Ngôn – Bách Dụ Kinh

10.- CẤT LẦU BA TẦNG

Xưa có người giầu ngu-si không biết chi cả. Một hôm đến chơi nhà giàu khác, người ấy thấy nhà họ có nhà lầu ba tầng, cao-rộng, đẹp-đẽ… muốn có một cái như vậy. Người ấy nghĩ: “Tiền của ta không kém chi họ, sao từ trước tới nay ta không cất một cái nhà như thế!”

Về nhà, người ấy gọi thợ mộc, hỏi: “Ông có biết cái nhà lầu của nhà kia không?” – Thợ mộc đáp: “Nhà đó tôi làm!” – Người ấy bảo: “Nay ông làm giúp tôi cái nhà lầu như thế!” – Thợ mộc nhận lời, đi san đất, đào móng để làm. Người ngu thấy thế thắc-mắc hỏi: “Ông làm thế nào?” – Thợ mộc đáp: “Làm lầu ba tầng!” – Người ngu nói: “Tôi không thích làm hai tầng dưới, ông hãy làm cho tôi tầng trên nhất đã!” – Thợ mộc đáp: “Không làm thế được: không làm tầng dưới cùng sao làm được tầng thứ hai, không làm tầng thứ hai sao làm được tầng thứ ba!” – Người ngu cố nói: “Tôi không dùng hai tầng dưới, ông cố làm cho tôi tầng trên nhất!” Đương thời, ai cũng cười là quái-gỡ: “Không làm tầng dưới, sao làm được tầng trên!”

Như các đệ-tử xuất-gia, tại-gia của Phật lười-biếng không tu-kính Tam-bảo: Phật, Pháp, Tăng lại muốn cầu đạo-quả, nói: “Tôi chỉ cầu quả A-la-hán, chứ không cầu ba quả: A-na-hàm, Tư-đà-hàm, Tu-đà-hoàn.” Những đệ-tử này cũng bị chê cười như người ngu không khác.

11.- GIẾT CON TỎ ĐỨC

Xưa có người Bà-la-môn [6] đối với kỹ-nghệ, nghệ-thuật xem tinh-tượng… cậy mình là thông-suốt hết thảy.

Muốn tỏ đức mình, người ấy đi sang nước khác, ôm con khóc. Có người hỏi: “Tại sao ông khóc?” – Người ấy đáp: “Bảy ngày nữa đứa nhỏ này sẽ chết. Tôi thương nó chết non nên tôi khóc!” – Những người ở đấy nói: “Mệnh người khó biết, tính-toán hay lầm, nhỡ bảy ngày nó không chết thì sao, vạ gì ông phải khóc trước vậy?” Người ấy đáp: “Mặt trời, mặt trăng có thể tối, tinh-tú có thể sa nhưng, sự ghi nhận của tôi quyết không sai được!”

Vì danh-lợi, hết bảy ngày người ấy tự giết con mình để chứng-nghiệm cho lời nói của mình. Và, sau đó những người địa-phương nghe biết con người ấy đã chết, ai cũng khen ngợi: “Thực bậc trí-giả, nói đúng không sai!” Từ đó họ sinh tâm tín-phục và quy-kính.

Các đệ-tử Phật vì lợi-dưỡng tự cho mình là đắc đạo, đem những pháp làm ngu-mê nhân-loại, giết chết hạt giống lành của chúng-sinh, trá hiện đức từ-bi…, để mai sau này phải chịu khổ vô cùng. Như người Bà-la-môn muốn chứng-nghiệm lời nói của mình, giết con để mê-hoặc người đời, không khác.

12.- NẤU NƯỚC THẠCH-MẬT

Xưa có người nấu thạch-mật, một hôm có người nhà giầu tới nhà, người ấy nghĩ: “Ta đem nước thạch-mật này mời ông ấy uống!” Nghĩ rồi, người ấy lấy ít nước cho vào nồi để trên bếp lửa, lấy quạt quạt mong chóng nguội, đãi khách. Người hàng xóm thấy thế bảo: “Dưới ông không đập lửa, lại quạt liền như thế, làm sao nguội được?” Mọi người đều cười.

Ngoại-đạo không dập được lửa phiền-não, đi làm ít hạnh khổ-hạnh như nằm trên gai góc… mong được đạo tịch-tĩnh, thanh-lương thời hoàn-toàn không được, chỉ để người trí-giả chê cười. Và, trong hiện-tại chịu khổ, tai-ương còn truyền cả đến kiếp sau. Đây cùng người nấu nước thạch-mật không khác.

13.- BẢO NGƯỜI HAY GIẬN

Xưa có người cùng ngồi với nhiều người trong một nhà, khen một người ngoại-đạo có đức-hạnh tốt nhưng, còn bị hai lỗi: một là hay giận, hai là làm việc hấp-tấp.

Trong khi ấy người kia đi qua ngoài cửa nghe thấy tức-giận vào ngay trong nhà, núm lấy người kia, đánh một thôi. Những người đứng bên hỏi: “Cớ sao ông lại đánh người ta?” Người ấy đáp: “Tôi có khi nào hay giận và làm việc hấp-tấp đâu, thế mà ông này dám bảo tôi là hay giận và làm việc hấp-tấp!” Những người đứng bên bảo: “Chà, cái dáng hay giận và hấp-tấp của ông hiện rõ-ràng như thế mà ông còn kiêng-kỵ! Người nói lỗi ác cho, lại sinh ra oán-trách như thế, quyết bị mọi người chê là ngu-hoặc!”

Bọn uống rượu say-sưa làm nhiều sự càn-rỡ, thấy người chê-trách sinh tâm oán-ghét, dẫn chứng sự mê-khổ, tự làm rõ-ràng thêm. Như người ngu kiêng nghe lỗi mình, thấy người nói tới là muốn đánh!

14.- GIẾT CHỦ TẾ TRỜI

Xưa có bọn lái buôn muốn đi bể, cần tìm một người đạo-sư dẫn đường mới đi được. Tìm được, cùng nhau ra đi. Đi qua một khoảng đồng rộng có một ngôi miếu thờ trời. Muốn qua ngôi miếu này được yên-ổn phải giết một người để tế.

Gặp việc khó giải-quyết, họ suy-tính: “Tất cả chúng ta là bạn thân, nỡ nào giết đi để tế trời, nay chỉ có ông đạo-sư này là người xa-lạ, chúng ta giết đi vậy!” Suy-tính rồi, họ liền giết đi để tế. Tế xong, cả bọn đều lạc đường không biết đi, về đâu, sau bị khốn cùng và chết hết.

Người đời muốn vào bể “Phật-Pháp” nhặt những của quý, cần tu hạnh lành làm đạo-sư. Nay phá-hủy hạnh lành, đường dài sinh-tử quyết không ra khỏi được, phải trải qua các ngả ác, chịu đau-khổ mãi-mãi. Như bọn lái- buôn, sắp đi bể lại giết người dắt-dẫn, lầm-lạc bến-bờ, đến nỗi chết cả vậy!

15.- PHƯƠNG THUỐC CHÓNG LỚN

Xưa có ông vua sinh được một con gái, liền gọi thầy thuốc vào bảo: “Tôi vừa sinh được một con gái, thầy làm cho tôi phương thuốc, cho nó uống chóng lớn!” Thầy thuốc đáp: “Tôi sẽ cho một phương thuốc tốt, Công-chúa uống vào lớn ngay. Nhưng, hiện đây không có phương thuốc ấy, tôi phải đi kiếm xa; dù chậm được thuốc xin vua đừng mong. Và, từ nay xin vua đừng thường thăm nom Công-chúa, đợi khi tôi đem thuốc về cho Công-chúa uống, rồi tôi thân đem Công-chúa đến yết-kiến!” Nhà vua ưng-thuận.

Sau đó ông thầy thuốc đi sang nước khác ngay. Tìm thuốc ròng-rã mười hai năm. Được thuốc đem về cho Công-chúa uống. Uống rồi, ông thầy thuốc đem Công-chúa lên hầu vua. Nhà vua trông thấy vui mừng tự nghĩ: “Thầy thuốc giỏi thật, cho con gái mình uống thuốc chóng lớn quá!” Nghĩ rồi, nhà vua sai cận-thần đem châu-báu biếu ông thầy thuốc. Đương thời ai cũng cười nhà vua là vô-trí, không biết tính năm, tháng ra sao, thấy khôn lớn cho là do thuốc.

Người đời cũng thế, tới bậc thiện-tri-thức (bạn tốt) thưa rằng: “Nay tôi muốn cầu đạo, xin Ngài truyền dạy sao cho tôi trở thành bậc thiện-tri-thức ngay được!”

16. NƯỚC MÍA TƯỚI MÍA

Xưa có hai người trồng mía thề nguyền với nhau: “Ai trồng tốt được thưởng, ai trồng xấu phải phạt”.

Một trong hai người nghĩ rằng: “Mía ngọt, nếu ép nước nó tưới cho cây nó tất phải ngọt, tốt lắm, ta quyết thắng người kia!” Nghĩ rồi, người ấy ép nước mía tưới cho mía mong vị nó sẽ đậm, tốt hơn, không ngờ mậm mía hư, những cây đã trồng đều hỏng cả.

Người đời muốn cầu phúc lành, cậy mình giầu-sang, chuyên nhờ quyền-thế, bách-hiếp dân thường, bóc-lột của-cải đem làm việc phúc, mong cầu được quả tốt. Nhưng, họ không biết rằng sau này không những họ không được gì lại còn bị nhiều tai-hoạn. Như người ngu ép mía tưới mía, hai đàng đều mất!

17. MANG NỢ NỬA TIỀN

Xưa có người lái buôn nợ một người khác nửa tiền. Lâu không trả được, một hôm người ấy đi trả, đi qua một con sông lớn, phải trả hai tiền đò. Đến nơi, người kia đi vắng không gặp, trở về lại phải trả hai tiền đó nữa. Thế là, nợ nửa tiền, mất bốn tiền, lại thêm đi đường vất-vả. Nợ ít, mất nhiều, ai nghe biết chuyện này cũng bật cười.

Người đời cầu chút danh-lợi, hủy bỏ đại-hạnh; tạm dung-thân mình, không đoái đến lễ-nghĩa, hiện bị tiếng xấu, sau phải khổ-báo cũng như vậy!

18. LÊN LẦU MÀI DAO

Xưa có người nghèo-cùng, khốn-khổ, làm việc trong nhà vua lâu năm, thân-thể gầy-yếu, xấu-xa. Nhà vua trông thấy thương-hại mới cho một con lạc-đà chết.

Được con lạc-đà, người ấy đem lột da nhưng, dao cùn lột không nổi, phải đi tìm đá mài. Tìm được hòn đá mài trên lầu, người ấy đem dao mài sắc, xuống lột. Lột cùn lại lên mài. Cứ thế, đi đi, lại lại mệt quá, người ấy mới nghĩ một kế là đem treo con lạc-đà lên lầu, gần chỗ mài dao cho tiện. Mọi người trông thấy ai cũng buồn cười.

Người ngu phá-hủy giới-cấm, kiếm nhiều của-cải để làm phúc-thiện mong sinh lên trời. Cũng như người treo lạc-đà lên lầu, công mài dao nhiều mà kết-quả chẳng được bao nhiêu.

19. ĐI THUYỀN MẤT CHÉN

Xưa có người đi thuyền qua bể đánh rơi cái chén bạc xuống nước. Người ấy nghĩ: “Nay ta vạch nước làm ghi, trở lại ta sẽ mò lấy!”

Qua hai tháng sau, đến nước khác người ấy trông thấy con sông có nước liền xuống mò chén cũ. Người địa-phương trông thấy hỏi: “Ông mò gì thế?” – Người ấy đáp: “Trước tôi đánh rơi cái chén bạc, nay tôi mò lấy về!” – Hỏi: “Ông đánh rơi chỗ nào?” – Đáp: “Khi tôi vào bể tôi đánh rơi ở bể!” – Ông đánh rơi bao lâu rồi!” – Đáp: “Hai tháng rồi!” – Hỏi: “Mất hai tháng tại bể sao nay ông mới mò mà lại mò tại đây?” – Đáp: “Khi tôi đánh rơi, tôi có vạch nước làm ghi: nước chỗ tôi vạch trước cùng với nước chỗ này như nhau nên tôi mò tại đây!”. Những người địa-phương nói: “Nước tuy không khác nhưng, trước ông đánh rơi ở chỗ khác, nay ông tìm ở đây sao được!” Mọi người đều cười.

Người ngoại-đạo không tu chính-hạnh, trong những việc thiện tương-tự, chấp càn là phải, làm cho thân khốn-khổ vất-vả để cầu giải-thoát. Như người ngu mất chén một nơi tìm một nẻo!