Hạnh Phúc Kỳ Diệu – Chương X

Sống Đời Tích Cực Là Sống Giác Ngộ

Sự tu tập quý vị tăng ni nơi chùa chiền theo những quy luật rõ ràng, sự tu tập của quý vị Phật tử ở ngoài đời phức tạp hơn vì phải ứng dụng đạo Phật vào đời sống hàng ngày sao cho phù hợp niềm tin, với lời nguyện làm các điều lành cùng thực hành những điều lành để đem lại hạnh phúc cho mình và cho người. Tám con đường cao quý, Bát Chánh Đạo (The Eight Noble Paths) vốn là ngọn đuốc soi đưòng cho bao nhiêu thế hệ Phật tử hàng chục thế kỷ qua vẫn còn là những nguyên tắc hoạt động tích cực nhất mà người Phật tử chúng ta có thể noi theo. Dĩ nhiên, đạo Phật luôn luôn khuyến khích người Phật tử phải có sự hiểu biết chân thật về đạo và thực hành sự hiểu biết ấy để đem lại an vui hạnh phúc nhưng đồng thời phải áp dụng sao cho phù hợp với hoàn cảnh sinh hoạt hiện nay.

Đức Phật ngày xưa chỉ đi bộ từ vùng này đến vùng khác để giáo hóa chúng sanh, quý vị tăng ni ngày nay khi đi giảng đạo ở những nơi xa xôi thì sử dụng các phương tiện chuyên chở nhanh chóng như xe hơi, máy bay hay xe lửa. Đạo Phật luôn luôn nhắc nhở chúng ta trong mọi sinh hoạt và phát triển đạo pháp làm sao cho phù hợp với chánh pháp và hoàn cảnh đang sinh sống. Chính ngay đức Phật khi giáo hóa các người có sinh hoạt và hiểu biết khác nhau, ngài cũng dạy cho họ đem tinh thần đạo Phật áp dụng vào các sinh hoạt họ vẫn thường làm. Đó là khế lý và khế cơ: phù hợp với chân lý cao quý của đạo Phật đồng thời phù hợp với hoàn cảnh và trình độ mỗi người hay mỗi xã hội.

Bát Chánh Đạo là tám sự thực hành cao quý đưa chúng ta đến con đường an vui tuyệt đối, là động lực mãnh liệt khai mở suối nguồn hạnh phúc nơi mỗi chúng ta, là chìa khóa quý báu mở cánh cửa tâm linh bao la của tình thương yêu rộng lớn và sự hiểu biết chân thật làm cho đời sống chúng ta tràn đầy ánh sáng giác ngộ. Tám điều thực hành ấy gồm có:

1. Chánh Kiến:

Thấy biết chân thật mọi sự vật. Khi ta buông xả mọi sự dính mắc với các ý tưởng xung đột mâu thuẫn làm khơi dậy những giận hờn, lo sợ, phân biệt, khổ đau thì tâm ta tràn đầy tình thương yêu trong sáng và sự hiểu biết chân thật. Từ đó, ta nhận biết rõ ràng mọi sự vật tự chúng đầy đủ, tự tại, rỗng lặng, không ngăn ngại hay chống đối nhau. Khi tình thương yêu trong sáng có mặt thì ta thấy Phật tánh, niềm an vui trong sáng rộng lớn bao la, có nơi ta cũng như nơi mọi người. Phật tánh có đầy đủ nơi chư Phật cũng như nơi mỗi chúng ta, dù chúng ta chưa kinh nghiệm được sự mầu nhiệm đó.

Mọi người vốn không khác nhau vì mọi người đều có Phật tánh. Từ sự thấy biết chân thật đó chúng ta biết rõ mọi người đều bình đẳng, không phân biệt nam nữ, chủng tộc, v.v… và áp dụng nguyên tắc bình đẳng này vào trong các sinh hoạt xã hội, giáo dục, chính trị, phát triển nghề nghiệp, và khuếch trương thương mại: Tạo cho mỗi người những điều kiện tốt đẹp nhất để họ có thể phát triển các khả năng tiềm ẩn và hưởng được hạnh phúc an lành và giúp đỡ những người nghèo khổ để họ có cơ hội sống an lành hạnh phúc.

2. Chánh Tư Duy:

Nhờ sự hiểu biết chân thật nói trên mà chúng ta suy nghĩ, nghiệm xét mọi thứ hợp với lẽ thật trong đạo cũng như ngoài đời, không bị các thành kiến, tình cảm riêng tư hay sự thiếu hiểu biết về các kiến thức khoa học, giáo dục, tâm lý, xã hội mà lý luận sai lầm, không phù hợp với chân lý đạo Phật cùng các sự hiểu biết khách quan.

Từ sự hiểu biết chân thật và suy nghĩ đúng đắn ấy mà ta hiểu rõ mình phải sống cuộc đời đạo hạnh trong gia đình: Có hiếu với cha mẹ, thương yêu và trung thành với chồng vợ, thương mến con cái và nuôi dưỡng chúng nên người, cũng như ngoài xã hội: có tình nghĩa với bạn bè, thân thuộc, sở mình làm việc, yêu thương đồng bào, xứ sở và mọi người.

Điều ấy làm cho chúng ta thấy rõ là ánh sáng của lòng từ bi và hiểu biết chân thật đưa chúng ta trở về với thế giới bao la hạnh phúc của Phật tánh sẵn có nơi mỗi chúng ta. Nếu chúng ta sử dụng đạo để biện minh cho cái sai lầm của mình thì đó là vô minh, sự mờ tối, còn nếu chúng ta theo ánh sáng của đạo, tức là tình thương yêu và sự hiểu biết chân thật, tức là Phật tánh nơi mỗi chúng ta, thì hạnh phúc sẽ dâng tràn. Nguồn hạnh phúc trong lành bao la ấy lập tức xuất hiện, bây giờ và nơi đây chứ không phải chờ đợi đến một chốn thiên đàng xa vời nào.

Như thế, người Phật tử đề cao sự học hỏi trong đạo cũng như ngoài đời: Học đạo để biết rõ sự chân thật và học các môn như văn chương, khoa học, nghệ thuật, các bộ môn thể thao và các kỹ thuật sinh hoạt để có sự hiểu biết và sự suy nghĩ đúng trong mọi hoàn cảnh sinh hoạt xã hội.

3. Chánh ngữ:

Nói điều chân thật, thẳng thắn, điều mang lại lợi ích và an vui cho mình và cho người. Như thế, chúng ta:

· Nói điều chân thật không nói điều dối trá

· Nói điều đem lại an vui cho mình và cho người. Do đó những điều gì không cần nói hay nói ra đem lại sự buồn phiền xung đột thì chúng ta không nói.

Khi thực hành các chương trình Pháp Thí thì là lúc chúng ta thực hành chánh ngữ trọn vẹn nhất.

4. Chánh nghiệp:

Nghiệp là các hành vi do thân, khẩu, và ý cùng hậu quả của chúng. Như thế, chánh nghiệp là hành động, lời nói, ý tưởng biểu lộ tình thương yêu và lòng mong muốn đem lại sự an vui, lợi lạc cho chính mình và cho mọi người. Người Phật tử ở ngoài đời, khi thực hành chánh nghiệp họ hướng tới:

· Đem lại sự an vui cho mình và cho người qua các chương trình phổ biến rộng rãi đạo Phật. Sự thực hành và hoằng pháp đó đem lại rất nhiều ích lợi cho ta vì khi trình bày về đạo Phật thì thân ta làm điều tốt, miệng ta nói lời chân thật và ý chúng ta hướng về sự cứu độ chúng sanh. Nói khác đi, thân, khẩu và ý chúng ta thanh tịnh, trong sáng, an vui, hạnh phúc vì chúng ta làm và nói điều thanh tịnh, trong sáng, an vui và hạnh phúc. Bất cứ lúc nào ta hướng về chúng sanh, muốn đem lại cho họ niềm an vui qua chương trình Pháp Thí, đem sự chân thật của đạo Phật mà bố thí cho chúng sanh thì lòng chúng ta lập tức tỏa sáng niềm an vui hạnh phúc.

· Cùng nhau thực hành sự tu tập và áp dụng niềm an vui trong sáng linh động vào trong các sinh hoạt thường ngày.

Quả thật như thế, khi chúng ta nói điều chân thật, làm các điều lành, nghĩ điều tốt đẹp lúc ở nhà, ở sở hay khi thực hành các chương trình Pháp Thí để đem lại an vui cho người thì ba nghiệp thân, khẩu, và ý (thân thể, lời nói và ý tưởng) trở nên trong sáng an lành. Nói khác đi, ta sống đời hạnh phúc chân thật.

5. Chánh Mạng:

Sống bằng nghề nghiệp chân chánh tức là những nghề nghiệp không gây tổn hại và khổ đau cho kẻ khác. Và rộng hơn, không những không gây tổn hại mà còn đem lại nhiều lợi ích cho xã hội. Như thế, người Phật tử đề cao sự làm việc, hiệu quả sự làm việc, sự thích nghi với hoàn cảnh để cải thiện và gia tăng sự tốt đẹp của đời sống cá nhân và cộng đồng.

· Làm việc để sinh sống và phát triển: “Tay làm hàm nhai” hay “Một ngày không làm một ngày không ăn” vẫn là những lời thường nghe nói ở ngoài đời hay trong chốn thiền môn. Làm việc là biểu lộ Phật tánh của chính mình.

· Làm việc có kết quả cụ thể: Tức là có chương trình và có kết quả rõ ràng. Như thế, chúng ta nhấn mạnh đến sự hữu hiệu thật sự của công việc làm chứ không phải làm cho xong chuyện.

· Phát triển nghề nghiệp qua các chương trình học hỏi và tu nghiệp.

· Làm việc trong tinh thần hòa hợp chung: Chấp nhận kỷ luật và trật tự, xóa bỏ sự dính mắc vào cái tôi (chấp ngã) bằng cách tuân theo những luật lệ và trật tự chung cần có và áp dụng đồng đều cho mọi người.

6. Chánh tinh tấn:

Siêng năng và mạnh mẽ thực hiện các điều nói trên trong đời sống hàng ngày. Như thế về phương diện Đạo người Phật tử thực hiện sự tu tập trong gia đình để mọi người an vui, tu học ở chùa để gia tăng sự hiểu biết về chân lý và thực hành các chương trình pháp thí để đem lại nhiều an vui cho mình và cho mọi người.

Về phương diện đời, người Phật tử siêng năng làm việc để sinh sống, nâng cao hiệu năng làm việc, cải thiện hoàn cảnh sinh sống cho mỗi ngày một tốt đẹp hơn thêm. Kinh A Di Đà cho chúng ta một hình ảnh lý tưởng về một đời sống đầy đủ tiện nghi vật chất và an vui tinh thần mà người Phật tử hướng đến để tạo dựng trên cõi đời này cũng như mãi mãi về sau. Đời sống siêng năng đó là chìa khóa mở cánh cửa hạnh phúc và tiến bộ. Theo tinh thần các bộ kinh Pháp Hoa, Hoa Nghiêm, A Di Đà, v.v… đời sống vật chất đầy đủ và tốt đẹp của cá nhân và cộng đồng làm cho đa số dân chúng có được thì giờ và phương tiện thực hành tu tập và sống đời an vui giải thoát.

7. Chánh niệm:

Tâm luôn luôn trong sánh và tỉnh thức, biết rõ các hoạt động của thân thể (khi đi, đứng, nằm, ngồi) cùng tâm ý (các tư tưởng cùng tâm tư như vui, buồn, thương, ghét mà không dính mắc vào chúng). Như thế tâm ta rất nhạy bén với mọi ý tưởng tâm tư bên trong cũng như những việc xảy ra bên ngoài, hiểu biết rõ ràng nhưng không dính mắc vào đâu cả. Thực hành sự tu tập như thế thì chúng ta trở thành năng động và tích cực hơn trong đời sống. Sống tích cực, thực hành các công việc tốt đẹp với tâm an vui hạnh phúc tỏa sáng là lối tu hoạt động, là thiền hoạt động khác xa với những người chủ trương sai lầm tu là xa lánh cuộc đời, đó thật là đúng như lời các bậc chân tu từng nói rõ áp dụng sự tu hành khó nhất là tại gia đình, thứ nhì là ở nơi chốn làm ăn buôn bán, và thứ ba là chốn chùa chiền. Người Phật tử sống trong cuộc đời, phải áp dụng sự tu tập trong các sinh hoạt hàng ngày để làm gia tăng hạnh phúc cho mình và cho người.

Khi ta sống trong chánh niệm thì tâm ta trở về trạng thái trong sáng rộng lớn tự nhiên của nó, do đó năng lực trong người gia tăng, ta trở thành hoạt động hơn, thích làm những công việc tốt đem lại lợi ích cho mình và cho người. Làm việc với tâm tỉnh thức và an vui thì làm việc trở thành sự giải trí chứ không còn là một gánh nặng, chính sự ăn không ngồi rồi là gánh nặng cho đời sống tinh thần của mỗi chúng ta.

8. Chánh định:

Thực hành chánh niệm trong các hoạt động thường ngày thì tâm ta lúc nào cũng an trú trong tánh rộng lớn, trong sáng, an lạc và chân thật tự nhiên. Đó tức là chánh định: mắt thấy, tai nghe, tay chân cử động, trí óc nhận biết nhưng tâm luôn luôn trong sáng và bén nhạy. Lúc đó mọi phản ứng trong đời sống hàng ngày của chúng ta xảy ra rất tự nhiên, rất nhanh nhẹn, rất tốt đẹp, rất an vui, rất linh động, rất thoải mái. Tâm mỗi chúng ta khi quay về với sự yên ổn, thoải mái, và chân thật của mình thì tự nó là tốt, tự nó là tình thương yêu bao la, tự nó là sự hiểu biết chân thật, tự nó là sự thông minh tươi mát và tự nó là nguồn hạnh phúc vô biên. Khi sống với tâm Phật đó thì chúng ta biết rõ:

· Ta chỉ muốn làm điều tốt và đạo đức vì làm điều tốt và đạo đức đem đến cho ta niềm an vui chân thật.

· Ta muốn thực hiện việc cứu độ chúng sinh, giúp người được an vui hạnh phúc vì thực hành điều ấy làm cho ta hạnh phúc vô cùng.

Như thế, khi thực hành đạo Phật trong đời sống hàng ngày ta hưởng niềm hạnh phúc kỳ diệu cao vút nhất mà con người có thể đạt được. Chính từ suối nguồn hạnh phúc bao la đó tình thương yêu trong sáng tỏa chiếu khắp mười phương thế giới và sự hiểu biết chân thật bao trùm mọi nơi. Đó chính là cõi Niết Bàn, chốn Tịnh Độ bây giờ và nơi đây. Đó là chốn thiên thu vĩnh cửu, không già không bệnh và không chết như lời đức Phật dạy:

“Chính ta cũng phải trưởng thành và suy nhược, nhưng xét thấy có trưởng thành và suy nhược là khổ nên ta hướng đến cảnh an tịnh vô thượng của Niết Bàn vốn không trưởng thành và suy nhược, cảnh an tịnh vô thượng ấy chính ta đã chứng, và cả Niết Bàn không trưởng thành và suy nhược nữa.

Chính ta cũng phải mắc phải bệnh tật, nhưng xét thấy có bệnh tật thì có khổ nên ta hướng đến cảnh an tịnh vô thượng của Niết Bàn vốn không bệnh tật, cảnh an tịnh ấy ta đã chứng đến và cả Niết Bàn không bệnh tật nữa.

Chính ta cũng phải chết đi, nhưng xét thấy có chết thì có khổ nên ta hướng đến cảnh an tịnh vô thượng của Niết Bàn vốn không có chết. Cảnh an tịnh vô thượng ấy ta đã chứng và cả Niết Bàn không chết nữa.”

(Kinh Trung A Hàm)

Như thế thực hành đạo Phật là thực hành đạo chiến thắng: chiến thắng những thứ tiêu cực, những khổ đau phiền não và đạt được niềm an vui hạnh phúc vô cùng. Đó chính là bầu trời mênh mông của tâm Phật nơi mỗi chúng ta như lời Phật dạy:

“Chiến thắng không thể bại
Trên đời không dấu tích
Phật giới rộng mênh mông
Làm sao hòng theo dõi

Lưới mê được giải thoát
Ai! Phược hết buộc ràng
Phật giới rộng mênh mông
Làm sao hòng theo dõi…”

Phẩm Phật Đà (Buddhavagga) – Kinh Pháp Cú (H.T. Minh Châu dịch)

Thích Phụng Sơn

http://thuvienhoasen.org
_____________________________

SÁCH THAM KHẢO

· Childhood Stress: How to Raise a Healthier, Happier Child, Bell Publisher Co., New York, 1987
· Forever Young, Stuart Berger, M.D., William Morrow & Company, Inc., New York 1989
· Healing and the Mind, Bill Moyers, Double Day, New York, 1993
· Health Science, The Harford Courant, October 18, 1993
· Health Through Balance, Dr. Yeshi Donden
· Peace, Love & Healing, Bernie S. Siegel, M.D., Harper & Row, Publishers, New York, 1989
· Perfect Health, Dr. Deepak Chopra, Harmony Books, New York, 1991
· The Art of Happiness, Teaching of Buddhist Psychology, Mirko Fryba, Sambala, Boston & Shatesbury, 1989
· The Healing Heart, Norman Cousins, W.W. Norton, New York, 1983
· The Relaxation Response, Dr. Herbert Benson, William Morrow, New York, 1975
· Thiền Luận tập I, II và III, Viện Đại Học Vạn Hạnh, Trúc Thiên và Tuệ Sỹ dịch, Chùa Khánh Anh tái bản
· Unconditional Life, Deepak Chopra, M.D., Bantam Book, New York 1991